ربع رشیدی تبریز، یک مکان فرهنگی و علمی در قلب این شهر بود. در گذشته، این دانشگاه به نخستین دانشگاه بین‌المللی جهان شناخته می‌شد و در آن درس‌های مختلف به زبان‌های متعدد تدریس می‌شدند. این اقدام تاریخی برجسته نشان از برتری تاریخی ایران و تبریز در حوزه‌های علم و تمدن بر جهان دارد. این مکان تاریخی با اینکه امروزه بطور کامل تخریب شده است؛ اما با این حال یکی از مکان های دیدنی تبریز به شمار میرود و گردشگران دوست دارند از آن بازدید کنند. با ما همراه باشید تا با اولین دانشگاه جهان آشنا شویم.
معرفی ربع رشیدی تبریز
ربع رشیدی در حدود ۷۰۰ سال پیش توسط خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر معروف و علم‌دان دوره مغول‌ها و در شهر تبریز ساخته شده است. این مکان به شکل یک مجتمع علمی و فرهنگی با سبک معماری خاصی بنا شده و در آن دوران تبدیل به یکی از مهم‌ترین مراکز آموزش و تحصیل در دنیا شده بود. این دانشگاه چهار دانشکده داشت و زبان‌های مختلفی از جمله عربی، ترکی، بوقوری، سانسکریت، یونانی و چینی در آن تدریس می‌شدند. محققان، ربع رشیدی را اولین دانشگاه و اولین شهرک دانشگاهی در جهان می‌دانند که در تبریز بنا شده بود. در آن دوران این مکان را به عنوان برترین مکان علمی در جهان می‌شناختند.
آدرس ربع رشیدی تبریز
ربع رشیدی در استان آذربایجان شرقی، تبریز، محله باغمیشه و دامنه کوه بیلانکوه قرار گرفته است. بازدید از این مکان تاریخی رایگان بوده و در هر ساعت از شبانه روز که بخواهید، می‌توانید از آن دیدن کنید. البته توجه کنید که با وسیله نقلیه عمومی نمی‌توانید به آن جا بروید و اگر هم بروید باید در مکانی دورتر از آن پیاده شوید؛ پس پیشنهاد می‌کنیم که برای رفتن و بازدید از ربع رشیدی، از ماشین شخصی و یا تاکسی شهری و اینترنتی استفاده کنید.
تاریخچه ربع رشیدی تبریز
خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری قمری به وزارت در دوره حکومت غازان خان ایلخانی رسید. این دوره از لحاظ فرهنگی و سیاسی یکی از دوران‌های حساس تاریخ ایران بود. خواجه رشیدالدین با هدف سازماندهی، تمرکز و تداوم تحقیقات و فعالیت‌های فرهنگی و علمی، یک مجموعه بزرگ علمی، آموزشی و تحقیقی به نام "ربع رشیدی" تأسیس کرد.
این مجموعه به شکل یک شهرک علمی در حومه شهر تبریز ایجاد شد. خواجه رشیدالدین در پایتخت ایلخانیان و در مسیر کاروان‌های خاور و باختر، یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی روزگار کهن را ایجاد کرد. این شهرک شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالیتام، گرمابه، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی، پرورشگاه، و کارگاه‌های صنعتی بود. خواجه رشیدالدین برای تأمین پشتوانه مالی این مؤسسات بزرگ، دارایی‌ها و املاک زیادی را وقف "ربع رشیدی" کرد. این اموال اغلب در نواحی مختلف ایران قدیم، بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان، و سوریه واقع بودند.
با وجود اینکه مهم‌ترین وظیفه این دانشگاه در تدریس و انتقال دانش به نسل‌های جوان و ترویج علوم مختلف بود، اما این مکان به عنوان یکی از بناهای تاریخی و معماری شهر تبریز نیز بسیار مهم و ارزشمند بود. البته ربع رشیدی تنها یک دانشگاه نبود؛ بلکه یک شهرک بود که در آن مسجد، مدرسه، بیمارستان، کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین نیز ساخته شده بود. در سال‌های گذشته، این مکان به واسطه حملات دشمنان و زلزله‌ها و نیز تغییرات سیاسی و اجتماعی تخریب شده و عدم مرمت و بازسازی آن منجر شده است تا چیزی جز یک مکان تپه مانند از آن باقی نماند.
آیا امروزه ربع رشیدی تبریز ارزش بازدید کردن دارد؟
همانطور که گفتیم امروزه چیزی از ربع رشیدی آن دانشگاه جهانی، باقی نمانده و هنگام رفتن به آن جا تنها با یک تپه مواجه خواهید شد. به گفته محققان همین تپه باقی مانده جزئی از مسجد این شهرک دانشگاهی بود که تخریب نشده و قسمتی از آن باقیمانده است. اگر برای یک لحظه فرض کنیم که این دانشگاه همچنان باقی می‌ماند و از تخریب آن جلوگیری شده بود، آنموقع می‌توانستیم شاهد یکی از بزرگ‌ترین مراکز آموزش عالی جهان در ایران و شهر تبریز باشیم.
سخن پایانی درباره اولین دانشگاه جهان، ربع رشیدی
در نهایت نمی‌توان از اهمیت ربع رشیدی تبریز به عنوان نخستین دانشگاه بین‌المللی جهان غافل شد چرا که این مکان از شاهکارهای تاریخی و فرهنگی این شهر دانست. این مکان، نمادی از علم، دانش و فرهنگ ایرانی و برتری آن در تاریخ جهان است که همواره باید آن را به نسل جوان یادآور شد. اگر علاقمند به تاریخ هستید و دیدن مکان‌های تاریخی حس و حال خوبی برای شما دارد، می‌توانید هنگام مسافرت به تبریز از ربع رشیدی نیز دیدن کنید. البته که این مکان ارزش یکبار دیدن را دارد.
