حمل ونقل به عنوان یكی از زیر ساختها و عاملی جهت نمایش میزان توسعه یك كشور می باشد كه تعیین كننده سطوح مختلف دسترسی مردم و اجناس از یك مكان به مکان های دیگر است.
امروزه، سیستم های اطلاعات مكانی مقبولیت زیادی دارند و از جهات مختلف در حال پیشرفت و تکامل اند. یكی از این پیشرفت ها، اضافه كردن تغییرات مكانی صورت گرفته با گذشت زمان بر روی داده ها و ورود این گونه داده های متغییر به سیستم اطلاعات مكانی است، به طوری كه بتوان سیستم اطلاعات مكانمند – زمانمند ایجاد كرد.
سیستم های اطلاعات مكانی در زمینه مدیریت و طراحی بهینه تسهیلاتی چون حمل و نقل، دارای قابلیت های فراوانی هستند. قابلیت های تجزیه و تحلیل شبكه در سیستم های اطلاعات مكانی از جمله محاسبه كوتاه ترین مسیر یكی از مهمترین این قابلیت ها شمرده می شود كه مطالعات بسیاری در این خصوص انجام شده است. با توسعه علم و تكنولوژی سیس مهای اطلاعات مكان مرجع، سازمانها و موسسات دولتی و خصوصی تمایل روزافزونی برای استفاده از اطلاعات مکان مرجع رقومی پیدا می کنند. اغلب این سازمان ها نیز GIS خود را با استفاده از داده های اصلی راه اندازی می کنند.
همراه سفر724 باشید تا اطلاعات بیشتری در مورد این سیستم ها به دست بیاورید.
GIS چیست؟
GIS دراصل مخفف عبارت Geospatial Information System است، به معنای سیستم اطلاعات مکانی بوده که یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد و به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدل های پردازش داده به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام سازی و ... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی کاربردهای GIS در مدیریت حمل و نقل
الف) مدیریت ترافیک و ایمنی راه ها
در سیستم مدیریت ایمنی را هها تمام عوامل مؤثر در ایمنی حمل و نقل در یك سیتم قرار گرفته است و در جهت افزایش سطح ایمنی در قالب استراتژی اهداف و برنام ههای مشخص تنظیم میگردد. ایمنی راه و آنالیز تصادفات در جاده ها و مسیرهای شهری با تعیین مسیرهای بهینه و استفاده از آنالیز اطلاعات مربوط به شبكه راه مانند مكا نهای حادثه خیز، پل ها، ابنیه های مهم، تعمیرگاهها، پمپ بنزین ها، پارکینگ ها، رستورا نها و نیز پایانه های حمل و نقل كالا و مسافر انجام می شود.
GIS با تلفیق اطلاعات مکانی تصادفات با اطلاعات پایگاه اطلاعاتی راه ها همچون نوع داده ها، شیب، تابلوهای راهنمایی، عرض مسیر و ... در جهت آنالیز و تحلیل سوانح جاده ای کمک شایان توجهی خواهد داشت. کنترل هوشمند ترافیک نیز با ورود گیرنده های ماهواره ای GPS رشد قابل ملاحظه ای نموده است.
ب) سیستم های هوشمند حمل و نقل
سیستم های هوشمند حمل و نقل (ITS) مجموعه ای از بکارگیری فن آوری های روز نظیر دوربین دیجیتال، سیستم های موقعیت یاب GPS و الگوریتم های هوشمند و سیستم های اطلاعات مکانی GIS است که امروزه جایگزین سیستم های سنتی و دستی گذشته شده و راهکاری را برای بهبود وضعیت ترافیک، افزایش ایمنی و کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا فراهم می آورد. امروزه با تلفیق دو سیستم GIS و GPS می توان کاربرد وسیع تری در حمل و نقل عمومی ارائه نمود. چرا که در حال حاضر سیستم های GIS موجود بصورت ایستا عمل کرده درحالیکه می توان سیستمی پویا جایگزین آن کرد و درواقع سیستم اطلاعاتی مکانی زمانمند را ایجاد نمود و همچنین ردیابی بیدرنگ عوارض متحرک مانند وسایل نقلیه حمل و نقل جاده ای را نیز داشته باشیم.
امروز GIS می تواند با قرارگیری در کنار دیگر تكنولوژی های روز ضمن ارتقاء سطح كیفی و كمی خدمات خود توانمند یهای خود
را با قدرت بیشتری به نمایش بگذارد. بعنوان مثال در سیستم ناوگان GIS با استفاده از ارتباطات رادیویی، مجموع های از وسایل نقلیه را به ایستگاه مركزی كنترل وصل می كند این سیستم موقعیت و وضعیت اتومبیل را به مركز كنترل ارسال م یكند. مركز كنترل كه
مجهز به نرم افزارهای خاص است اطلاعات مربوط به تك تك خودروها را دارا بوده كه این اطلاعات می تواند مواردی مثل نوع اتوبوس، تعداد مسافر، نام راننده، بار، تناژ، مقصد و مدت زمانی که در مسافرت بوده را شامل شود.
ج) توانایی GIS در مدیریت حمل و نقل و مکان یابی
بكار بردن همزمان اطلاعات مكانی و توصیفی حمل و نقل جهت ایجاد طرح ها و متصور ساختن مناظر، حل مسائل پیچیده و ارائه ایده های مفید و افزایش راه حل های موثر می باشد كه امكان آن در سایر سیستم های اطلاعاتی، غیروابسته به مكان عوارض، وجود ندارد. از جمله كاربردهای متنوع پایگاه اطلاعاتی حمل و نقل م یتوان به مكا ن یابی تاسیسات راه ها، مسیریابی بهینه، طراحی مسیر جاده ها ، تهیه پروفیل طولی جاده ها، تعیین میزان خاكریزی و خاكبرداری در مسیرهای پیشنهادی، مد لسازی داده های ترافیك، مدیریت بزرگراه ها، تحلیل تصادفات جاده ای و مدیریت اتوبو سهای مسافربری بین شهری اشاره نمود.
تکنولوژی GIS ابزار مدیریت شبکه ترانزیت جاده ای و سازماندهی سیستم حمل و نقل است. اطلاعات شبكه ترانزیت مربوط به جاد هها، بزرگرا هها، راههای شوسه و دیگر خطوط موجود شبكه می باشد.
GIS و پایانه مسافربری
تحولات سریع در فناوری و ظهور عصر اطلاع رسانی، تاثیرات چشمگیری بر جوامع گذاشته است. فناوری بر انتخا ب های ما در زمان و مكان و علت مسافر تهای ما اثر گذارده است و از برخی جهات امروزه این تاثیر بیش از قبل نیز می باشد. معذالك، ما به سیستم حمل و نقل زمینی اعتماد زیادی داریم و بر این باوریم كه این سیستم حمل و نقل امكان مسافرت در هر زمان و هر مكان را دارد یا روشی قابل پیش بینی را برایمان فراهم می آورد. با گذشت زمان، استفاده از سیستم حمل و نقل زمینی گسترده تر می گردد و افزایش میزان مسافر تها و تغییرات در الگوهای سفر نیاز به تقویت مدیریت و عملكرد سیستم موجود را بیشتر می کند. كاربرد و فناوری در بخش حمل و نقل امكان بالقوه گسترش عملیات و مدیریت را كه امروزه بهترین چالش برای صاحب نظران حمل و نقل محسوب می شود، فراهم می اورد.
تقاضا برای سهولت حركت و دسترسی آسان با نیاز و تمایل افراد به كار، تجارت شخصی و بهره مندی از امكانات تفریحی و برای مشاغل مربوط به حمل كالاها و خدمات به طور ارزان و سریع در نواحی محلی، مناطق شهری و یا در سراسر كشور ناشی می شود.از طرفی قابلیت پیش بینی سیستم حمل و نقل، موجب صرفه جویی در هزینه های ثابت و پیش بینی نشده در مشاغل مربوط به حمل كالا یا مسافر می گردد.
عمده ترین جزء سیستم حمل و نقل زمینی را شبكه اتوبوسرانی تشكیل می دهد كه با در نظر گرفتن امكان ارایه خدمات گسترده حمل و نقل جاده ای در اكثر مناطق ) به دلیل انعطاف پذیری در انتخاب مسیر، ایمنی نسبی و ارزانی(، سیستم اتوبوسرانی بین شهری می تواند در جابجایی مسافران بین شهری در شبكه حمل و نقل كشور، نقش بسزایی داشته باشد. بنابراین برنامه ریز یهای بلند مدت برای این سیستم به منظور افزایش بهره وری و حفظ سهم قابل توجه آن در جابجایی مسافر، در بین شیوه های مختلف حمل و نقل كشور ضروری است.
یکی از عمده کاربردهای سیستم اطلاعات مکانی در بحث مدیریت پایانه های مسافربری، پیاده سازی مدل های پیش بینی تقاضای سفر بر اساس GIS است که ضمن ارتقاء قابلیت های نمایشی و تحلیلی فرایندهای مدل سازی تقاضای سفر بوده و امكان ارزیابی طرحهای مختلف شبكه حمل و نقل را فراهم می كند. از آنجا كه الگوهای سفر با رشد فزاینده در سفرهای برون شهری و بین كلان شهرها تغییر كرده، رشد میزان سفر و تغییرات در الگوهای سفر نیز چال شهای جدیدی برای سازما نهای حمل و نقل من جمله سازمان پایانه اتوبوسرانی ایجاد می کند. در این میان پیش بینی تقاضای مسافر برای استفاده از مد جاده ای از اساسی ترین اقدامات برای پشتیبانی تصمیم گیری صحیح مدیران واداره كنندگان سیستم خواهد بود.
یكی از مهمترین اجزای مدلسازی تقاضای سفرها، فرآیند انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر است، زیرا اگر از ابتدا تعداد متغیرهای بیشتری بررسی و مورد ارزیابی قرار گیرند، ممكن است نتایج بهتری به دست آید.
یافتن مسیر بهینه براساس پارامترهای مختلفی همچون هزینه سفر، زمان سفر، مسافت پیموده شده یا طول مسیر و نیز زمان انتظار در ایستگاه ها جهت سوار شدن به وسایل نقلیه، تعداد تغییر در مسیر و تعویض وسیله نقلیه یا هر نوع ترکیبی از موارد بالا به دلخواه کاربر، می تواند راه حل مناسبی برای حل این مشکل در سیستم حمل و نقل بین شهری باشد. مهم ترین و متداول ترین پارامترهای کلاسیک موثر بر ایجاد سفرهای بین شهری مسافری را می توان عواملی چون جمعیت، وضعیت اشتغال، میزان درآمد سرانه، رشد ناخالص داخلی یا ملی دانست. ویژگی های تقاضای سفر جاده ای )بین شهری( براساس معیارهای رفتار سفر، منظور از سفر و طول سفر مورد تحلیل قرار می گیرد همچنین ارزیابی مدل تقاضای سفر جاده ای مبتنی بر مدلهای ریاضی با کالیبراسیون ضرایب مختلفی و براساس موقعیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بین مبدا و مقصد استوار است.
از دیگر کاربردهای سیستم اطلاعات مکانی می توان به ایجاد مدیریت واحد در پایانه، مکان یابی احداث پایانه، طراحی سامانه هدایت مسافر به منظور تسهیل در سفر و صرفه جویی در وقت و هزینه اشاره نمود. اما باید توجه داشت که وجود مشکلات در سیستم اتوبوسرانی سبب پائین آمدن سطح خدمت و در نتیجه پائین آمدن تقاضا برای آن می شود. توجه به این نکته هم ضروری است که اضافه کردن امکانات و منابع تنها راه بهبود سیستم اتوبوسرانی و افزایش تقاضای آن نیست بلکه در بسیاری از موارد اصلاح و بهینه سازی سیستم با تکنولوژی روز نقش موثرتری خواهد داشت.
safar724.com
